فصل پنجم - درآمدي بر ادبيات غنايي
درس دوازدهم - از كعبه گشاده گردد اين در

 

درآمدي بر ادبيات غنايي ، درس 12 :

تعريف ادبيات غنايي

ادبيات غنايي گونه اي از ادبيات است كه «با زباني نرم و لطيف و با استفاده از معاني عميق و باريك به بيان احساسات شخصي مي پردازد و بيانگر عطوفت و آرزوهاي انسان و غمها و شاديهاي اوست.
«غنا» به معناي موسيقي است و شعر غنايي در اصل به آن سروده هايي گفته مي شده كه همراه با موسيقي خوانده مي شده است.
دامنه ي موضوعات و مضامين شعر غنايي بسيار وسيع است زيرا همه ي احساسات انساني نظير احساسات عاشقانه، مذهبي ، عرفاني ، اجتماعي ، ستايش هجو و بدگويي را .....در بر مي گيرد ، از همين روست كه بخش عمده اي از ادبيات گذشته و معاصر ما را شعر غنايي تشكيل مي دهد.......»  

  درس 12
از كعبه گشاده گردد اين در :

نظامي گنجه اي ، شاعر قرن ششم در اوايل قرن هجري قمري است. نظامي معروفترين سراينده ي داستان هاي بزمي (عاشقانه) در ادب فارسي است. نام مثنويهاي نظامي اين است: از مخزن الاسرار و خسرو شيرين، ليلي مجنون، هفت پيكر و اسكندرنامه، مجموعه ي اين مثنوي ها به نام «خمسه» و «پنج گنج» نظامي شهرت دارند و از قرن هفتم تا روزگار ما بارها مورد تقليد شاعران ايراني هندي و ترك قرار گرفته اند.  

  خودآزمايي :

1 – مجنون در جوار كعبه از خدا چه خواست؟
خواسته ي مجنون، تنها اين بود كه خدا عشق و محبت او را نسبت به ليلي بيشتر كند و باقي عمر او را به ليلي بدهد.

2 – كدام بيت، از خودگذشتگي مجنون را نشان ميدهد؟
از عشق من آنچه هست بر جاي / بستان به عمر ليلي افزاي

3 – كدام ويژگي شعر غنايي در اين درس ديده مي شود؟
الف – اين شعر بيانگر احساسات است زيرا از عاطفه ي عميق پدري دردمند نسبت به فرزندش و نيز شوريدگي و عشق انساني نسبت به انسان ديگر سخن مي گويد.

4 – دو نمونه «تشبيه» در درس بيابيد و اجزاي آن را معلوم كنيد.
الف – از جاي چو مار حلقه برجست .........
مجنون – كه حذف شده – مشبه است ، مار حلقه «مشبه به است» ، «چو» ادات تشبيه است ، «برجستن» وجه شبه است.
ب – گر چه ز شراب عشق مستم .........
عشق ، مشبه به است . شراب مشبه به است، مستي آور بودن وجه شبه است «ادات تشبيه حذف شده است.
ب – گر چه ز شراب عشق مستم ............
عشق ، مشبه به است. شراب مشبه به است ، مستي آور بودن وجه شبه است، ادات تشبيه حذف شده است.