فصل 8 – ميکروب ها، بيماري و سلامتي

  ويروس ها

 

يکي از مهمترين عوامل بيماري زا ويروس ها هستند. ويروس ها موجوداات زنده بسيار کوچکي هستند که ساختار سلولي ندارند. به همين دليل براي توليد مثل بايد وارد سلولهاي زنده شوند و با استفاده از مواد موجود در سلول ميزبان توليد مثل کنند.  

  ويژگي هاي ويروس ها

 

1 – ساختار سلولي ندارند. پيکر هر ويروس از يک بخش اسيد نوکلئوئيک و يک پوشش درست شده است.
2 – براي توليد مثل بايد وارد سلول شوند
3 – هر نوع ويروس فقط به يک نوع سلول زنده حمله مي کند يعني ويروس ميزبان اختصاصي دارند
4 – ويروس ها به قدري کوچک هستند که فقط با ميکروسکوپ الکتروني ديده مي شوند. ويروس ها تقريباً همه موجودات زنده را مورد حمله قرار مي دهند.  

  دفاع بدن در برابر ويروس ها

هنگامي که ويروس به سلول هاي بدن حمله مي کند، سلولهايي که مورد حمله واقع شده اند، ماده اي پروتئيني به نام اينترمزون توليد مي کنند. بعد از پاره شدن سلول ها و آزاد شدن ويروس، اينترفون به سلول هاي سالم که هنوز ويروس به آنها حمله نکرده است مي چسبد و آن سلول ها را نسبت به ويروس مقاوم مي کند. سرماخوردگي شايع ترين بيماري ويروسي است. از کاربردهاي ويروس مي توان به کنترل تعداد حشرات مضر از راه بيمار کردن آنها با ويروس، تحقيق درباره DNA و کارهاي آن و کنترل بيماريهاي ويروسي از راه تهيه واکسن از بعضي از ويروسها ، اشاره کرد.  

  باکتري ها

 

باکتريها نيز از عوامل مهم بيماري زا هستند. باکتري ها ساختارساده سلولي دارند و در همه محيط ها زندگي مي کنند. در شرايط محيطي مساعد باکتري ها با سرعت زيادي توليد مثل مي کنند. اما در محيط نامساعد بسياري از باکتري ها هاگ دروني مي سازند که ديواره اي سخت است و باکتري را در مقابل گرما، خشکي هوا و انجماد محافظت مي کند. اگر شرايط مساعد شود هاگ پاره مي شود و باکتري دوباره فعال مي شود. باکتري ها نمي توانند غذاسازي کنند و بايد غذاي خود را به صورت آماده از محيط بگيرند. بعضي از باکتري ها از مواد بي جان مثل گوشت، شير و ... تغذيه مي کنند(ساپروفيت ها) اما بعضي ديگر غذايشان را از بدن موجودات زنده تأمين مي کنند (انگل ها).  

  دفاع در برابر بيماري

 

بدن به وسيله دو راه مهم زير عليه عوامل بيماري زا مقابله مي کند: 1 – پوست و لايه هاي مخاطي: پوست محافظ خوبي در برابر ورود ميکروب هاست. اگر قسمتي از پوست پاره شود، در آنجا خون لخته مي شود تا راه را بر ورود عوامل بيماري زا ببندد.
2 – گلبول هاي سفيد: که در دو گروه لنفوسيت و فاگوسيت جاي داده مي شوند. وقتي مواد بيگانه با لنفوسيت ها در تماس قرار گيرند، لنفوسيت ها پادتن ترشح مي کنند که ضد مواد بيگانه اند و پس از آن فاگوسيت ها بقيه کار نابود سازي را انجام مي دهند. يکي ديگر از راه هايي دفاع از بدن، بيگانه خواري گلبول هاي سفيد است. در اين روش گلبولهاي سفيد باکتري ها و يا بخش هاي جدا کننده آنها را مي خورند و نابود مي کنند.  

  مبارزه شيميايي عليه بيماري

1 – شيمي درماني: در اين روش مواد و ترکيبات شيميايي ويژه اي را به منظور کشتن ميکروب ها وارد بدن مي کنند .
2 – آنتي بيوتيک ها: اين داروها توسط جانداراني چون قارچ ها و باکتري ها ساخته مي شوند و کاربرد فراواني دارند.
3 – پرتو درماني: براي معالجه بسياري از بيماري ها بويژه سرطان از پرتو درماني استفاده مي شود.  

  خودآزمايي

  1 – شايع ترين بيماري ويروسي کدام است؟

الف) ايدز
ب) اوريون
ج) سرخک
د) سرماخوردگي  

  2 – باکتري هاي درون روده انسان چه نوع زندگي دارند؟

الف) ساپروفيتي
ب) همزيستي
ج) انگلي درون سلولي
د) انگلي برون سلولي  

  3 – اينترفون از کدام سلول ها و به چه منظور توليد مي شود؟

الف) سلول هاي آلوده به ويروس – مقاوم سازي سلول هاي سالم
ب) سلول هاي سالم – مقابله با ويروس
ج) سلول هاي سالم – مانع از توليد مثل ويروس
د) سلول هاي آلوده به ويروس – مانع از توليد مثل ويروس  

  4 – ويروس داراي چه زندگي است؟

الف )ساپروفيتي
ب) همزيستي
ج) انگلي درون سلولي
د) انگلي برون سلولي  

  5 – کداميک از روش هاي دفاعي گلبول هاي سفيد است؟

الف) همزيستي
ب) بيگانه خواري
ج) هاگ سازي
د) همانند سازي