درس هفدهم و هجدهم

درس هفدهم
‌ساده نويسي

  پرسش هايي از متن :
1 – هر نوشته ي ساده بايد چه ويژگيهايي داشته باشد؟

الف) زبان نوشته مبهم و نزديك به زبان گفتار است.
ب) جملات كوتاه، ساده و روانند
ج) كلمات و عبارت هاي دشوار و پرتكلف در آن ديده نمي شود
د) عبارت ها و كلمات زايد و به اصطلاح حشو درآن به خوبي فهميده مي شود  

  2 – ويژگي نوشته هاي غير ساده (تكلف مصنوع) چيست؟

(متكلف و ديرفهم ) همانا استفاده نكردن از ويژگيهاي نوشته ي ساده است. كه برخي نقل مي شود.
الف) استفاده از كلمات دشوار
ب) مقصود نويسنده بخوبي فهميده نمي شود
ج) جملات در مقايسه با نوشته ي ساده بلند است
د) اصطلاحات خاصي در نوشته غيرساده مي توان يافت  

  3 – يكي از نكاتي كه به ما كمك مي كند ساده بنويسيم اين است كه واژگان و ساخت هاي دستور كهن استفاده نكنيم . حال اين واژگان و ساخت هاي دستوري كهن را به ساخت هاي ساده تبديل مي كنيد.(به عهده دانش آموز)

ادا تواند كرد / چكاد / گفته آمد / نگهبان دين تواند بود / چونان / از جاي بشد  

  بياموزيم – كسره اضافه «ي» ميانجي

هر گاه مضاف و يا موصوف به حرف صامت (غ،ف، ل، ت ، ...) ختم شوند، فقط نقش نماي اضافه (كسره اضافه) مي گيرند.
مرغ سعادت ، ظرف بزرگ، شكل ساختمانيف دست راست
اما هر گاه مضاف و يا موصوف به صورت «آ» و «او» ختم مي شوند علاوه بر نقش نماي اضافه حرف ميانجي روي نيز بكار مي رود. هماي سعادت ، بوي گلي ، نماي ساختمان ، پاي برهنه  

  خودآزمايي درس هفدهم :
1. جمله بلند زير به دو يا چند جمله تبديل كنيد.

يكي از بهترين و مؤثرترين وسايل كسب مهارت در انواع نوشتن . خواندن مطالب گوناگون علمي، ادبي، هنري، فلسفي و ديني آموزنده و آگاهي دهنده دريغ نورزيم تا بتوانيم از اينگونه مطالب در مواقع گوناگون استفاده كنيم.  

  2. به جاي واژگان زير برابرهاي مناسب بنويسيد:

مستعمل :‌ كهنه ، فرسوده
كانديدا : نامزد نمايندگي
علي هذا : از اين رو ، بنابراين
علي كل حال : به هرحال، در هر صورت
من غيرمستقيم : غيرمستقيم (پوشيده)
در مقطع كنوني : اكنون، در حال حاضر  

  3 – در جمله بنويسيد كه در يكي از كلمه ي «چند» صفت مبهم و در ديگري « صفت پرسش» باشد.

صفت مبهم : او چند بيت از حفظ كرد
صفت پرسشي : چند بيت از حفظ كرده اي؟  

 

درس هجدهم
گروه اسمي (3) و وابسته هاي پسين

در درسهاي گذشته با وابسته هاي پيشين (صفت اشاره، پرسشي، تعجبي، شمارشي، عالي، و صفت مبهم) آشنا شديد. در اين درس با وابسته هايي كه پس از هسته مي آيند آشنا مي شويد :

هسته	نام وابسته پيشين	نشانه ي نكره	نشانه ي جمع	صفت شمارشي تربيتي(2)	مضاف اليه	صفت بياني
	وابسته ها و نمونه ها	«ي» پس از اسم عام	ها ، ان، ين، ات، ون، خانه ها، مردان، اطلاعات، انقلابيون مؤمنين	با افزودن –ُ م به اعداد اصلي ساخته مي شود	اسم – اسم مضاف مضاف اليه	اسم، صفت، آسمان، آبي دوست خوب

به جز صفت شمارشي تربيتي (2) ساير صفت هاي پسين بياني اند.  

  روش هاي شناخت صفت بياني (موصوف و صفت) از مضاف و مضاف اليه

1. صفت بياني معمولاً پسوند «تر» مي پذيرند: آسمان آبي تر (درست است) اما مضاف اليه پسوند «تر» نمي پذيرد مانند : كتاب جغرافي تر (نادرست است)
2. موصوف معمولاً «ي» نكره مي پذيرد. كتابي خواندني (درست است) اما مضاف «ي» نكره نمي پذيرد، كتابي علي (نادرست است)  

  پر كاربردترين صفت هاي بياني به شرح زير است:

1. بياني ساده:روشن ، خوب ، عاقل

2.فاعلي : الف – بن مضارع + -َ نده : گوينده ، شنوند ه، رونده
ب – بن مضارع + ا : بينا ، گويا، شنوا
پ – بن مضارع + ان : گريان ، خندان ، روان

3 – مفعولي : بن ماضي +به ، ه :دوخته ، شكسته، شنيده

4 – لياقت : مصدر + ي = خوردني ، نوشيدني

5 – نسبي : اسم + ي = آسماني ، نيلوفري  

  بياموزيم ، صفت پرسش، ايا :

اگر جمله اي را با يكي از صفت هاي پرسشي «چه» ، «چند» ، كي و ... پرسش كنيم، نيازي به آوردن كلمه ي «آيا» نيست. در اينگونه جمله ها ، كاربرد «آيا» نادرست است.
الف – چگونه مي توانيم بر سرعت مطالعه خود بيفزائيم ؟ ص
ب – آيا چگونه مي توانيم بر سرعت مطالعه خود بيفزاييم ؟ غ  

  خودآزمايي درس هجدهم :
1. نمودار اين گروههاي اسمي را رسم كنيد.
اين چهار دانش آموز رنگ ، همين دو خانه ييلاقي ، هر هفت روز هفته

وابسته 3	هسته	وابسته 2	وابسته ي 1
صفت بياني	اسم	صفت شمارشي	صفت اشاره
زرنگ	دانش آموز	چهارشنبه	اين

وابسته 3	هسته	وابسته 2	وابسته ي 1
صفت بياني	اسم	صفت شمارشي	صفت اشاره
ييلاقي	خانه ي	دو	همين

وابسته 3	هسته	وابسته 2	وابسته ي 1
صفت بياني	اسم	صفت شمارشي	صفت اشاره
هفته	روز –ِ	هفت	هر

 

  2 – براي هر يك از نمودارهاي زير، سر گروه اسمي مثالي بياوريد

وابسته	وابسته	وابسته
صفت اشاره	صفت شمارشي	اسم
اين	پنج	دوست
آن	دو	پرزه
همين	يك	كتاب

 

هسته	وابسته	وابسته
اسم	صفت	مضاف اليه
دوست –ِ	خوب –ِ	علمي
كتاب – ِ	علمي –ِ	من
دانش آموز –ِ	زرنگ –ِ	كلاس

 

  3 – از بين كلمات زير صفت هاي بياني را مشخص كنيد و براي هر كدام يك موصوف بسازيد.

صفت هاي بياني : گرفتني (لياقت) : مزد گرفتني / هوشمند (ساده) : دانش آموزهوشمند
سنجيده (مفعولي) : سخن سنجيده / جلب (ساده) : كتابِ جالب
اخلاقي (نسبي) : كتاب اخلاقي / دانا (فاعلي) : پسرك دانا
خوب (ساده) : معلم خوب / كوشا (فاعلي) : كارگر كوشا
مؤدب (ساده) : بچه ي مؤدب / طلايي (نسبي) : توپ طلايي
زيبا (فاعلي) : فيله زيبا / گسسته (مفعولي) : افكار گسسته
زيرك (ساده) : حيوان زيرك / تاريخي (صفت نسبي) : داستان تاريخي
كلمه هاي پنجم و ديگر صفت بياني نيستند

4 – مانند نمونه جدول را كامل كنيد (توجه داشته باشيد كه صفت هاي فاعلي سه گانه از همه فعل ها ساخته نمي شود)

فعل	بن مضارع	صفت فاعلي(1)	صفت فاعلي(2)	صفت فاعلي(3)
رفت	رو	رونده	روا	روان
خورد	خور	خورنده	-	-
گرفته است	گير	گيرنده	گيرا	-
مي دود	دو	دونده	-	دوان
سوخت	سوز	سوزنده	-	سوزان
داشت	دار	دارنده	دارا	-
مي دانند	دان	داننده	دانا	-
گريست	گوي	گوينده	-	گويان
گذشت	گذر	گذرنده	گذرا	گذران

5 – براي كلمات زير يك صفت و يك مضاف اليه مناسب بنويسيد
شهر ...........شهر تهران، شهر ديدني
دريا ......... درياي خروشان ، درياي مازندران
سيني ....... سيني نقره اي ، سيني ميوه
انشاء ........انشاي بلند، انشاي بچه ها